Stvaranje radničkih saveta u privredi postalo je kamen-temeljac strukture koja se stalno menjala i razvijala, a koju je vladajuća partija nazivala „socijalističkom demokratijom“. Tako je radničko samoupravljanje u privredi postepeno prerastalo u opšte, društveno samoupravljanje. Proklamovani cilj jugoslovenskog rukovodstva bilo je postepeno odumiranje države, čime bi se društvo pretvorilo u samoupravnu zajednicu slobodnih proizvođača.

Državne institucije prošle su kroz proces vrtoglavih promena počev od 1952. godine. One nisu zaobišle ni vladajuću Komunističku partiju Jugoslavije, koja je simbolično promenila naziv u Savez komunista Jugoslavije (SKJ), kao ni njene podređene masovne organizacije – pre svega njenu krovnu organizaciju, Narodni front Jugoslavije, koji je 1953. godine preimenovan u Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ). Uz to, došlo je i do značajnih promena u nadležnostima državnih institucija – najpre sa ustavnim zakonom 1953, potom sa novim ustavima 1963. i 1974, te sa „mini-ustavom“ u vidu donošenja Zakona o udruženom radu 1976. godine. Ove institucionalne promene postale su sastavni deo zakonske i ideološke infrastrukture titoističkog režima, koji je promovisao samoupravljanje kao ključnu legitimacijsku formulu, iako je zadržao strogu političku kontrolu nad sistemom.

Umesto modela po kome država ubire porez i tako finansira društvene usluge poput obrazovanja, zdravstvene zaštite i socijalnog osiguranja, zamisao je bila da se usluge u samoupravnom sistemu finansiraju putem direktnog sporazuma između „osnovnih organizacija udruženog rada“ – preduzeća ili delova preduzeća – i ustanova socijalnih službi koje bi obezbeđivale osnovne društvene potrebe. Sveukupno uzev, tela organizovana po principu samoupravljanja nominalno su počela da transformišu političku i državnu vlast, usled čega je Jugoslavija u periodu Hladnog rata delovala kao zaseban sociopolitički entitet u odnosu i na Istok i na Zapad. No, samoupravni sistem je, naročito nakon Ustava iz 1974. godine, ustanovio kompleksnu strukturu decentralizacije i sukoba između republika koja je, posle konačnog pada titoističkog režima, zvanično utkana u kolektivno pamćenje kao nepremostiva prepreka tehnokratiji, racionalizmu i tržišnom razvoju. A takvo odstupanje od putanje razvoja koju je evroatlantski model integracije zacrtao sadašnjim kapitalističkim nacijama pak nije poželjno.

Dokumentima u ovom delu izložbe pokušavamo da obuhvatimo deo dinamike koja je karakterisala ovaj nesumnjivo složen proces eksperimentisanja i promena. Iako se akademska zajednica slaže da je sistem i dalje zadržao hijerarhijsku strukturu moći, njegov konkretan oblik i način funkcionisanja i dalje su neuhvatljivi i predmet su sporova. Rasprave se posebno odnose na stvaran stepen (de)centralizacije na različitim nivoima savezne vlasti. Figura Josipa Broza Tita i uloga SKJ ostaju u središtu ovih rasprava.

Ovde prilažemo jedan posebno zanimljiv dokument, u kome je zabeleženo kako Tito prima predstavnike svoje izborne jedinice na duži razgovor krajem 1960. godine; zapisnik prijema osvetljava Titov stil vladavine i njegovu ulogu u društvu. Sledeća tri dokumenta daju primere promenjene svrhe opštinske vlasti i masovnih organizacija u organima samoupravljanja, onako kako je to izraženo u materijalima Saveza sindikata Jugoslavije i SSRNJ iz sedamdesetih godina. Svi ovi dokumenti su iz fonda Kabineta predsednika Republike.

Finalno, prilažemo i dokument iz fonda Saveza ženskih društava Jugoslavije koji se bavi ulogom žena u društvenom samoupravljanju tokom pedesetih godina. Istraživači i istraživačice koji budu proučavali ovu i sličnu arhivsku građu mogu neposredno da ispitaju odnos centralizacije i decentralizacije, te zvaničnih institucija i življene društvene prakse. Potonja je često obeležena inicijativom, pregovaranjem i sukobima „odozdo“ koje zvanični titoistički i dominantni posttitoistički, neoliberalni narativi imaju tendenciju da zanemaruju i(li) brišu.